'Een communistische intellectueel van een vreeswekkende koelbloedigheid'. Zo karakteriseerde de verrader Anton van der Waals Gerrit Kastein (1910-1943), actief verzetsman tijdens de Tweede Wereldoorlog, overtuigd communist en gerespecteerd neuroloog.

Vanaf het begin van de Duitse bezetting was Kastein actief in het verzet. Hij was betrokken bij de Haagse verzetsgroep De Vonk, het Militair Contact, het Medisch Contact en de Amsterdamse verzetsgroep CS-6. Begin 1943 had Kastein een belangrijk aandeel in de liquidaties van twee hoge NSB’ers: in Den Haag werd generaal b.d. H.A. Seyffardt van het Nederlandsche Legioen neergeschoten, in Voorschoten H. Reydon, secretaris-generaal van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. Beide acties waren de eerste uitingen van gewapend verzet in Nederland.

Op 19 februari 1943 werd Kastein in Delft gearresteerd en vervolgens overgebracht naar het hoofdkwartier van de SiPo/SD (Sicherheitspolizei/ Sicherheitsdienst) op het Binnenhof nr. 7 in Den Haag. Om aan verhoor en vervolging te ontsnappen sprong hij door het raam van de tweede verdieping; hij overleed enkele uren later aan zijn verwondingen.

Gerrit Kastein studeerde eind jaren 1920 en begin jaren 1930 geneeskunde in achtereenvolgens Groningen, Heidelberg, in de tijd dat in Duitsland Hitler aan de macht kwam, en in Leiden, waar hij promoveerde op de dissertatie Eine Kritik der Ganzheitstheorien. Als neuroloog was hij werkzaam in de Psychiatrisch-Neurologische Kliniek Rhijngeest in Oegstgeest en in de Haagse Kliniek De Volharding.

Begin jaren 1930 werd hij lid van de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP) en vervolgens van de Communistische Partij van Nederland (CPN). In de CPN werd hij een belangrijk lid, mede door zijn studie Het rassenvraagstuk. In 1936 was hij in Spanje tijdens de burgeroorlog een tijdlang werkzaam als hoofd van de 'Nederlandsche Ambulance' om hulp te verlenen aan de Republikeinse kant.

In 1946 heeft Gerrit Kastein postuum het Verzetskruis 1940-1945 gekregen, dat met de Militaire Willemsorde de hoogste dapperheidsonderscheiding is die ons land kent.

In een aanhangsel komen de bloeitijd, de nabloei en het einde van de verzetsgroep CS-6, waarmee Kastein zich verbonden voelde, uitvoerig aan de orde.


Overige publicatie:
'Kees Schuyt, Het spoor terug: J.B. Charles/ W.H. Nagel, 1910-1983', in: Drieëntwintigste Jaarboek der sociale en economische geschiedenis van Leiden en omstreken, 2011, p. 231-234.